Đường sắt cao tốc Bắc – Nam đang trở thành dự án mang tính lịch sử, đánh dấu sự chuyển mình mạnh mẽ của ngành giao thông Việt Nam trong bối cảnh đô thị hóa và kinh tế phát triển nhanh chóng.
Tổng quan về dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam
Đường sắt cao tốc Bắc – Nam là dự án giao thông trọng điểm quốc gia, với tốc độ thiết kế lên đến 350 km/h, đi qua 20 tỉnh, thành phố từ Hà Nội đến TP.HCM, với tổng chiều dài 1.541 km. Chính phủ đặt mục tiêu khởi công vào tháng 12/2026, sớm hơn một năm so với kế hoạch ban đầu, nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải hành khách, hàng hóa và hỗ trợ quốc phòng, an ninh. Tổng vốn đầu tư dự kiến lên đến hàng trăm tỷ USD, bao gồm cả các tuyến đường sắt đô thị (metro) tại Hà Nội và TP.HCM, cũng như các tuyến kết nối vùng.
Để thực hiện tham vọng này, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 188, mang đến các cơ chế đặc thù chưa từng có, bao gồm 5 nhóm chính: huy động vốn linh hoạt từ ngân sách nhà nước, vốn tư nhân và vay quốc tế; rút ngắn trình tự thủ tục đầu tư; phát triển mô hình TOD (Transit-Oriented Development); thúc đẩy công nghiệp đường sắt, chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực và chính sách vật liệu xây dựng, bãi đổ thải.
Riêng TP.HCM được áp dụng thêm một nhóm cơ chế riêng, trong khi Hà Nội đã có các quy định tương tự trong Luật Thủ đô thông qua vào tháng 6/2024. Hà Nội dự kiến xây dựng 14 tuyến metro dài 619 km, hoàn thành 400km trong 10 năm tới, còn TP.HCM có kế hoạch 11 tuyến dài 58 km, với mục tiêu 350km.
Hiện tại, Hà Nội đã vận hành hai đoạn tuyến Cát Linh – Hà Đông (13km) và Nhổn – Cầu Giấy (8km), trong khi TP.HCM khai trương tuyến Bến Thành – Suối Tiên (2 km) vào tháng 12/2024. Tuy nhiên, con số này vẫn còn quá nhỏ so với các đô thị phát triển như Seoul hay Hồng Kông, khiến chính quyền hai thành phố phải cập nhật quy hoạch để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng.
Bài học kinh nghiệm quốc tế và giải pháp thực thi
Sự phát triển của bốn “con rồng châu Á” – Seoul, Singapore, Hồng Kông và Đài Bắc – minh chứng rõ nét cho vai trò của đường sắt đô thị trong sự trỗi dậy kinh tế. Seoul, với dân số 10 triệu, đã xây dựng 340 km metro trong 3 thập kỷ, trong khi Singapore, Hồng Kông, và Đài Bắc (dân số 6-8 triệu) sở hữu khoảng 200 km metro, với tỷ lệ người dân sử dụng giao thông công cộng (GTCC) giờ cao điểm từ 40% đến 90%, đặc biệt Hồng Kông đạt 90%. Trung Quốc, với 11.000 km metro tại 47 thành phố, vượt xa tổng chiều dài metro của các quốc gia khác cộng lại, cho thấy đường sắt là động lực cho tăng trưởng kinh tế vượt bậc.
Hiện nay, thế giới có gần 70 quốc gia và hơn 200 thành phố sở hữu hệ thống metro, vận chuyển 200 triệu lượt người mỗi ngày, chứng minh đây là giải pháp căn cơ để giảm ùn tắc, ô nhiễm môi trường, và nâng cao an toàn giao thông. TS Nguyễn Quốc Hiển, Phó trưởng ban Ban quản lý đường sắt đô thị TP.HCM, qua khảo sát thực tế tại các quốc gia khu vực, đã đề xuất Việt Nam cần học hỏi từ Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc để đảm bảo tính khả thi của dự án. Ông nhấn mạnh rằng các cơ chế đặc thù từ Kết luận 49-KL/TW và Nghị quyết 188 sẽ giúp triển khai nhanh, đảm bảo chất lượng và làm chủ công nghệ.
Tuy nhiên, các dự án metro tại Việt Nam từng gặp thách thức lớn như đội vốn và chậm tiến độ, đặc biệt với tuyến Cát Linh – Hà Đông và Bến Thành – Suối Tiên. Để khắc phục, cần tận dụng mô hình TOD khai thác quỹ đất quanh ga, đào tạo nhân lực chuyên sâu, và khuyến khích doanh nghiệp nội địa tham gia sản xuất, hướng đến tự chủ công nghệ trong tương lai.
Tác động kinh tế, bất động sản và triển vọng tương lai
Đường sắt cao tốc Bắc – Nam và mạng lưới metro tại Hà Nội, TP.HCM sẽ tạo ra làn sóng đầu tư bất động sản mạnh mẽ. Mô hình TOD dự kiến mang lại 22 tỷ USD từ đấu giá đất và quảng cáo, thúc đẩy giá trị bất động sản tại các khu vực gần ga, như các quận trung tâm Hà Nội, TP.HCM, và các tỉnh dọc tuyến cao tốc. Các khu đô thị mới, trung tâm thương mại, và nhà ở cao cấp sẽ mọc lên, với giá trị bất động sản dự kiến tăng 15-20% trong 5-10 năm tới, đặc biệt tại các khu vực như Thủ Đức (TP.HCM) hay Đông Anh (Hà Nội).
Về kinh tế, dự án cải thiện kết nối vùng miền, giảm thời gian di chuyển giữa Hà Nội và TP.HCM xuống còn 5 giờ, thúc đẩy thương mại, thu hút đầu tư nước ngoài, tạo hàng chục ngàn việc làm, và nâng cao vị thế quốc tế của Việt Nam. Hơn nữa, đường sắt đô thị là giải pháp bền vững để giảm ùn tắc và ô nhiễm môi trường, nâng cao chất lượng sống tại các đô thị lớn.
Với sự hỗ trợ từ cơ chế đặc thù, kinh nghiệm quốc tế, và quyết tâm của Chính phủ, Việt Nam đang đặt nền móng cho kỷ nguyên mới, hướng đến sự phát triển bền vững và hội nhập. Trong 10 năm tới, khi mạng lưới metro tại Hà Nội và TP.HCM hoàn thiện, cùng với đường sắt cao tốc đi vào hoạt động, Việt Nam có thể tự hào sánh vai với các “con rồng châu Á”, biến thách thức thành cơ hội lớn cho bất động sản và kinh tế quốc gia.
>> Xem thêm bài viết Khởi công tuyến đường nối cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu đến TP Vũng Tàu
** Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Muanha.xyz thực hiện bài viết này với mục đích cung cấp thông tin tham khảo. Thông tin có thể được thay đổi mà không cần thông báo trước. Chúng tôi nỗ lực thực hiện và đảm bảo tính chính xác của bài viết nhưng không chịu trách nhiệm về tổn thất hoặc hậu quả từ việc sử dụng thông tin trong đây.