TPHCM đang đứng trước cơ hội lớn để thay đổi diện mạo đô thị với mô hình đô thị TOD (Transit-Oriented Development – Phát triển định hướng giao thông công cộng). Đây là một xu hướng hiện đại, bền vững, đã được nhiều thành phố lớn trên thế giới áp dụng thành công. Với hơn 60.000 ha đất có tiềm năng phát triển đô thị TOD TPHCM, chính quyền thành phố đã lên kế hoạch triển khai 11 khu vực trọng điểm từ cuối năm 2024.
Cơ hội phát triển đô thị TOD tại TPHCM
Theo ông Nguyễn Anh Tuấn – Trưởng phòng Quản lý hạ tầng kỹ thuật (Sở Xây dựng TPHCM), thành phố hiện sở hữu hơn 60.000ha đất có tiềm năng phát triển theo mô hình đô thị TOD TPHCM. Thông tin này được công bố tại hội thảo “Giải pháp triển khai mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) tại TPHCM” vào ngày 25/2 vừa qua. Trong số đó, khoảng 32.000ha là đất nông nghiệp và đất trống với tính khả thi cao, 9.000ha là đất sản xuất hoặc đất chuyển đổi chức năng, còn 23.000ha nằm trong các khu dân cư hiện hữu hoặc khu vực được khuyến khích tái phát triển.
Phó Chủ tịch UBND TPHCM Bùi Xuân Cường nhấn mạnh rằng, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 188, tạo điều kiện thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và TPHCM. Đây là nền tảng pháp lý quan trọng để thành phố đẩy nhanh tiến độ các dự án giao thông công cộng, trong đó có mô hình TOD. Đến năm 2035, TPHCM đặt mục tiêu hoàn thành 355km đường sắt đô thị, mở ra cơ hội lớn để phát triển các khu đô thị TOD TPHCM theo định hướng hiện đại và bền vững.
Cuối năm 2024 đánh dấu một cột mốc quan trọng khi TPHCM chính thức công bố kế hoạch triển khai 11 khu đô thị TOD TPHCM dọc các tuyến metro và Vành đai 3. Các khu vực này được lựa chọn dựa trên vị trí chiến lược gần các nút giao thông trọng điểm, đặc biệt là các nhà ga metro. Mô hình TOD không chỉ giúp tối đa hóa giá trị đất đai xung quanh các nhà ga mà còn tạo nguồn vốn tái đầu tư cho hạ tầng giao thông, đồng thời hình thành các đô thị nén hiện đại.
Ông Phan Công Bằng – Trưởng Ban Quản lý Đường sắt đô thị TPHCM (MAUR) – cho biết, lộ trình phát triển đường sắt đô thị theo Nghị quyết 188 đang được hưởng nhiều thuận lợi nhờ các cơ chế đặc biệt như chỉ định thầu hay tư vấn xây lắp. Ông nhấn mạnh: “TOD gắn với đường sắt đô thị giúp đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian triển khai. Điển hình, tuyến Metro số 2 đã hoàn tất giải phóng mặt bằng, sẵn sàng phát triển theo mô hình TOD.” Điều này cho thấy sự đồng bộ giữa hạ tầng giao thông và quy hoạch đô thị đang được thành phố chú trọng.
Giải pháp và tầm nhìn dài hạn khi phát triển đô thị TOD TPHCM
Để triển khai thành công 11 khu đô thị TOD TPHCM từ cuối 2024, thành phố đã đưa ra một số giải pháp cụ thể. Trước hết, TPHCM sẽ thí điểm phát triển TOD tại một số vị trí trọng điểm, từ đó rút kinh nghiệm và điều chỉnh cơ chế cho phù hợp. Đồng thời, việc phân kỳ phát triển hợp lý, huy động nguồn lực xã hội hóa và tổ chức lại quy hoạch quanh các nhà ga cũng là những bước đi quan trọng.
Một giải pháp khác là điều chỉnh chức năng sử dụng đất để tối ưu hiệu quả khai thác. Ví dụ, những khu vực đất nông nghiệp hoặc đất trống gần các tuyến metro có thể được chuyển đổi thành đất đô thị, phục vụ mục tiêu phát triển TOD. Ngoài ra, thành phố cũng đang xem xét cơ chế thu giá trị gia tăng từ đất để tái đầu tư vào hạ tầng, tạo vòng tuần hoàn tài chính bền vững.
Trong Đồ án điều chỉnh quy hoạch chung TPHCM đến năm 2040, tầm nhìn 2060, mô hình đô thị TOD TPHCM đã được xác định là một trong những hướng phát triển chủ đạo. Với hơn 60.000ha đất tiềm năng và 355km đường sắt đô thị dự kiến hoàn thành vào năm 2035, thành phố đang đặt nền móng cho một hệ thống đô thị hiện đại, lấy giao thông công cộng làm trung tâm.
Từ cuối 2024, 11 khu đô thị TOD đầu tiên sẽ là tiền đề để TPHCM thử nghiệm và hoàn thiện mô hình này. Nếu thành công, các khu vực này không chỉ giải quyết bài toán giao thông mà còn tạo ra những không gian sống chất lượng, góp phần nâng cao vị thế của TPHCM trên bản đồ đô thị toàn cầu.
Lợi ích và thách thức của mô hình đô thị TOD tại TPHCM
Mô hình đô thị TOD TPHCM mang lại nhiều lợi ích vượt trội, đặc biệt trong bối cảnh thành phố đang đối mặt với áp lực dân số và nhu cầu giao thông ngày càng gia tăng. Trước hết, TOD giúp tối ưu hóa giá trị đất đai quanh các nhà ga metro, biến những khu vực này thành trung tâm kinh tế – thương mại sầm uất. Thứ hai, việc hình thành các đô thị nén tại các nút giao thông trọng điểm sẽ khuyến khích người dân sử dụng giao thông công cộng, từ đó tăng lượng hành khách và giảm ùn tắc giao thông.
Bên cạnh đó, mô hình này còn góp phần tạo nguồn vốn tái đầu tư cho hạ tầng giao thông thông qua việc khai thác giá trị gia tăng từ đất. Các khu đô thị TOD TPHCM không chỉ là nơi ở mà còn là không gian sống tích hợp, kết hợp giữa nhà ở, thương mại, dịch vụ và các tiện ích công cộng, mang lại chất lượng sống tốt hơn cho người dân.
Dù sở hữu tiềm năng lớn, việc triển khai các khu đô thị TOD TPHCM không phải không có thách thức. Một trong những rào cản lớn nhất là cơ chế thu hồi đất và xác định giá trị đất đai. Theo ông Nguyễn Anh Tuấn, thành phố đang nghiên cứu và học hỏi kinh nghiệm quốc tế để áp dụng các chính sách đặc thù, thúc đẩy mạng lưới đường sắt đô thị và mô hình TOD. Tuy nhiên, vấn đề thể chế phức tạp có thể khiến dự án bị chậm tiến độ hoặc đội vốn nếu không được quản lý chặt chẽ.
TS Nguyễn Hoàng Tùng – Phó nhóm TOD (chương trình Hạ tầng và thành phố xanh – GCIP) – nhận định rằng, một mô hình TOD hoàn chỉnh đòi hỏi sự liên kết chặt chẽ giữa quy hoạch, thiết kế, đầu tư xây dựng và vận hành. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của khung pháp lý và quy hoạch tích hợp, đồng thời khuyến khích hợp tác công – tư (PPP) để huy động vốn và giảm rủi ro. “Chúng ta cần quy hoạch TOD bài bản theo hành lang metro, tập trung vào từng nhà ga với thiết kế linh hoạt, tạo bản sắc đô thị riêng biệt thay vì rập khuôn,” ông Tùng đề xuất.
(Nguồn Laodong)
>> Xem thêm bài viết TPHCM cấp sổ hồng cho 51/80 dự án sau khi tháo gỡ vướng mắc
** Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Muanha.xyz thực hiện bài viết này với mục đích cung cấp thông tin tham khảo. Thông tin có thể được thay đổi mà không cần thông báo trước. Chúng tôi nỗ lực thực hiện và đảm bảo tính chính xác của bài viết nhưng không chịu trách nhiệm về tổn thất hoặc hậu quả từ việc sử dụng thông tin trong đây.